عنوان تکلیف خانگی دانش آموزان پدیده جدیدی نیست. مساله ای است که از دیرباز برای دانش آموزان، معلمان و اولیا در بسیاری از کشورهای جهان مطرح بوده است.

عنوان تکلیف خانگی دانش آموزان پدیده جدیدی نیست. مساله ای است که از دیرباز برای دانش آموزان، معلمان و اولیا در بسیاری از کشورهای جهان مطرح بوده است. در بین 50 کشور جهان، معلمان سه کشور ایران، تایلند و یونان بیشترین تکالیف خانگی را به دانش آموزان می دهند. در مقابل، دانش آموزان سه کشور ژاپن، چک و دانمارک کمترین میزان تکلیف خانگی را دارند. این یافته ها برآمده از یک پژوهش در دانشگاه پنسیلوانیا است.

چگونگی تکلیف شب در ایران، از جمله مسائل آموزشی است که به علت درگیری والدین، دانش آموزان و معلمان، دارای اهمیت و حساسیت ویژه ای است. به طوری که عدم انجام تکالیف دانش آموزان مشکلات عمده ای برای آموزگاران دوره ابتدایی فراهم ساخته. براساس نظریات کارشناسان، تکالیفی که معمولا برای دانش آموزان تعیین می شود، اغلب دارای ساختار حل تمرین و رونویسی و حفظ کردن است که هر دانش آموز با انگیزه متفاوت به انجام آن می پردازد. برخی صرفا برای این که مورد تحسین دیگران به ویژه والدین خود قرار گیرند، می کوشند تا هر کار طاقت فرسایی را تا حد امکان به خوبی انجام داده و خود را کوشا و مسوولیت پذیر نشان دهند. گروهی هیچ انگیزه ای برای انجام تکالیف ندارند و معمولا از این کار شانه خالی می کنند یا در اثر فشار والدین و مدرسه به طور ناقص و سرسری تکالیف خود را انجام می دهند. عده ای از دانش آموزان با دقت و علاقه بسیار، انجام تکلیف خود را شروع می کنند ولی با دلزدگی ناشی از عوامل مختلف، در به پایان رساندن آن به هر بهانه ای سرباز می زنند و برخی نیز با اعطای جایزه و سایر امتیازات، تن به این کار می سپارند. بهترین مورد برای داوری در مورد حجم زیاد تکالیف، خود دانش آموزان هستند.

در تحقیقاتی که از دانش آموزان به عمل آمد مشخص شد از منظر دانش آموزان این کار باید شب صورت گیرد. دوم، این کار شاق و طاقت فرسایی است که باید به اجبار انجام شود. معمولا دانش آموزان در اوج خستگی، بی دقت می شوند. بیشتر دانش آموزان از حجم زیاد تکالیف در دروس مختلف و یکنواختی آنها شکایت داشتند و به ویژه تکالیف محوله برای روزهای تعطیل را طاقت فرسا ذکر می کرده اند. به طوری که گفته اند حتی برای رسیدگی به نظافت شخصی در پایان هفته نیز وقت کم می آورند. آنها انجام این تکالیف توسط معلمانشان را بعید تصور کرده اند. نگرانی از تنبیه و سرزنش در حضور جمع به دلیل انجام ندادن تکالیف، از عواملی است که دانش آموزان را دچار پریشانی و اضطراب می کند. ترس از واکنش های غیراصولی معلمان و اولیا که آمیخته با تهدید و تحقیر است، در لابه لای نوشته های دانش آموزان، بیشتر از هر مطلب دیگری نمایان است. آنها معتقدند که باید با دانش آموز به صورت انفرادی صحبت شود. آنها تمایل دارند که این فرصت به آنان داده شود تا در مورد مشکلاتشان توضیح دهند. برخی دانش آموزان به نوع تکلیف خود اعتراض داشتند و رونویسی از دروس تاریخ و مدنی را کاری بیهوده تلقی کرده اند و انجام این نوع تکالیف را با تشبیهی مثل «کوه کندن» به شدت خسته کننده دانسته اند و تکالیفی را که باعث برانگیختگی، خلاقیت و کنجکاوی می شود، پیشنهاد کرده اند. گروهی از دانش آموزان، به مبهم بودن تکالیف تعیین شده اشاره کرده اند و خواستار توضیح بیشتری از طرف معلم هستند و اظهار کرده اند که تکالیف در دقیقه های پایانی زنگ آخر تعیین می شود که گاهی با سروصدا و تعطیلی مدارس همراه شده و نحوه و چگونگی آن روشن نمی شود. شیوه بازبینی تکالیف، خود موجب عدم توجه دانش آموزان به ارزش این فعالیت شده زیرا برخی از دانش آموزان، معتقدند که به تکالیفشان درست رسیدگی نمی شود. آنها توجه و نظارت هرچه بیشتر معلم را خواستار شده اند. عده ای فقدان شرایط مناسب در منزل را دلیل انجام ندادن تکالیف خود ذکر کرده اند. 98درصد آنان مایلند هنگام انجام تکالیف در منزل، از طرف خانواده محیط آرام و مناسبی فراهم شود و نظارت و راهنمایی اولیا را نیز خواستار شده اند.

آیا برای همه درس ها یک روش را باید به کار گرفت و یک فرمول را به ذهن سپرد. آیا برای تاریخ وجود تکلیف ضروری است. حفظ طوطی وار بعد از مدتی فراموش می شود. یکی از ویژگی های معلمان خلاق برای هر درس این است که روش های گوناگون را در نظر می گیرند، همه فراگیران با یک روش یاد نمی گیرند. فردی قوه شنیداری قوی تری دارد و کس دیگری از طریق تمرین کردن، نتیجه بهتری می گیرد. با توجه به تفاوت های فردی و فرهنگی اجتماعی نمی توان گفت یک روش کاملا درست است. تغییر نگرش صرفا با بخشنامه به وجود نمی آید. آیا شرایط مطلوب برای یادگیری هست؟ همه به یک سمت می نشینند یا دایره ای و U شکل می نشینند؟ آیا تعداد معلمان متناسب تعداد دانش آموزان است؟ باید دقت داشت که در سیستم های آموزشی باید به تمام این نکات دقت کافی و لازم را داشت.

معلمان چه روشی را باید به کار گیرند؟

معلمان از دو روش استفاده می کنند یا در کارشان خلاقیت به خرج می دهند یا نه اما یک معلم خلاق ویژگی هایی دارد که می تواند در روند آموزشی بسیار موثر و تاثیرگذار باشد. یکی از ویژگی های معلمان خلاق برای هر درس این است که روش های گوناگون را در نظر می گیرند، همه فراگیران با یک روش یاد نمی گیرند. فردی قوه شنیداری قوی تری دارد و کس دیگری از طریق تمرین کردن، نتیجه بهتری می گیرد. با توجه به تفاوت های فردی و فرهنگی اجتماعی نمی توان گفت یک روش کاملا درست است. بنابراین باید ویژگی های یک تکلیف خوب را دانست. از طرفی معلمان باید بدانند که کیفیت اهمیت دارد نه کمیت. در حقیقت، حجم زیاد تکالیف در مدارس، خود بازتاب مساله فراگیری چون نمره محوری در آموزش و پرورش است. هنگامی که نمره محوری، مدرک یا صرفا ورود به دانشگاه هدف اصلی است، نحوه تدریس نیز نتیجه محور می شود.

برخی روانشناسان اجتماعی معتقدند 80 درصد یادگیری ها از طریق مشاهده است. چیزهای خوبی که در جامعه می بینند یا در روزنامه می خوانند یا نکته برجسته ای که در زندگی به آن بر می خورند را بنویسند و در کلاس ارائه کنند یادگیری تنها منوط به کتاب های درسی نیست. می توان منابع دیگر یادگیری را در خارج از مدرسه ایجاد کرد.

در کل باید به این موضوع واقف بود که درس خواندن باید به عنوان یک فعالیت لذت بخش معرفی شود. از سویی والدین و معلمان باید بدانند که بازی نقش مهمی در یادگیری برای بچه ها دارد، حتی مهارت های درسی را هم تقویت می کند. معلمان باید تکلیف را مطابق توانایی ها و علایق هر یک از دانش آموزان تعیین کنند. حتی به جای عنوان تکلیف شب مناسب تر است از ترکیب تمرین روزانه استفاده شود که در تمام اوقات، هر زمانی که فرصت مناسب فراهم آید، باید به انجام آن اقدام شود.